در سال 1403 ارزش واردات محصولات کشاورزی بیش از صادرات بوده و این تفاوت، کسری 7.2 میلیارد دلاری تراز تجاری در سال 1403 را به همراه داشته است، هرچند که میزان کسری تراز تجاری نسبت به سال گذشته در حدود 2.8 میلیارد دلار کاهش یافته است. دلیل اصلی کاهش کسری تجاری در شش ماه نخست سال 1403 افزایش 31 درصدی صادرات محصولات کشاورزی و در مقابل کاهش 8 درصدی ارزش واردات بوده است.

در ماه ژوئن سال 2025 قیمت جهانی ذرت به دلیل افزایش فصلی عرضه ناشی از برداشت محصول در نیمکره جنوبی به شدت کاهش یافته است. قیمت جهانی برنج نیز به دلیل کاهش تقاضا برای برنج واریته ایندیکا کاهش یافته است. در مقابل قیمت جهانی گندم با وجود فشار برداشت محصول درنیمکره شمالی بر قیمت گندم، به دلیل نگرانی در خصوص بروز شرایط نامساعد آب و هوایی در برخی از مناطق در مقیاس ماهیانه افزایش یافته است. همچنین قیمت جهانی دانه‌های روغنی و کنجاله روندی کاهشی را ثبت نموده در حالی که شاخص قیمت روغن نباتی در این ماه افزایش یافته است.

گازهای گلخانه‌ای نظیر دی‌اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن و گازهای F با جذب و بازتابش پرتوهای گرمایی، نقش تعیین‌کننده‌ای در گرمایش زمین و تشدید تغییرات اقلیمی دارند. افزایش دمای کره زمین، یکی از اصلی‌ترین پیامدهای تغییر اقلیم است که در ایران با شدت بیشتری رخ داده و بر اساس گزارش‌ها، نرخ افزایش دما در کشور حدود دو برابر میانگین جهانی است. مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که افزایش دما تأثیر منفی مستقیمی بر رشد اقتصادی کشورها دارد. در حالی‌که ایران سهم بزرگی در اقتصاد جهانی، صنعت یا کشاورزی دنیا ندارد، اما طبق گزارشات جهانی در رتبه هشتم کشورهای منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای قرار گرفته است. بخش کشاورزی از طریق فرآیندهای کاشت و برداشت، تخمیر روده‌ای دام‌ها، استفاده از کودهای شیمیایی و آلی، شالیکاری و مصرف انرژی سهم قابل‌توجهی در انتشار گازهای گلخانه¬ای دارد.
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در پژوهشی با عنوان «سیاست¬ها و راهبردهایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه¬ای در بخش کشاورزی ایران» به بررسی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش کشاورزی ایران و ارائه راهبردهایی برای کاهش انتشار آن¬ها پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می¬دهد میزان عمده انتشار در بخش کشاورزی ایران از منابع کودهای شیمیایی و آلی (حدود ۱۸٫۳ میلیون تن معادل CO₂)، تخمیر روده¬ای دام‌ها (۲۰ میلیون تن معادل CO₂)، مصرف برق بخش کشاورزی (19 میلیون تن معادل CO₂)، مصرف گاز طبیعی بخش کشاورزی (11 میلیون تن معادل CO₂)، مصرف سوخت‌های فسیلی برای ماشین‌آلات کشاورزی (8 میلیون تن معادل CO₂) و شالیزارها (حدود یک میلیون تن معادل CO₂) در مجموع معادل 78 میلیون تن است. با احتساب انتشار غیرمستقیم ناشی از آزادسازی کربن خاک، چرای دام‌ها و سوزاندن بقایای گیاهی (حدود ۲۵ میلیون تن معادل CO₂) در مجموع انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش کشاورزی ایران حدود ۱۰۳ میلیون تن معادل CO₂ برآورد شد؛ که حدود ۱۰ درصد از کل انتشار کشور را شامل می¬شود. مطابق یافته‌های گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران ارزیابی‌های قبلی از سهم بخش کشاورزی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران به‌طور قابل‌توجهی کمتر از واقعیت بوده و نیازمند بازنگری و توجه ویژه در سیاست‌گذاری‌های ملی است.
راهکارهای ارائه شده در گزارش مذکور جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه¬ای در بخش کشاورزی ایران به¬طور خلاصه شامل موارد زیر می¬باشند:
 استفاده از کودهایی با رهایش کنترل‌شده (اوره با پوشش گوگردی)، اصلاح الگوی مصرف کودها (کاربرد به مقدارکم ولی به دفعات مکرر)، خصوصی‌سازی تولید کود، و حمایت از تحقیقات زیستی،
 اجرای دارکشت‌ورزی با تلفیق درخت و زراعت در جهت افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی کربن خاک،
 تخصیص یارانه برای استفاده از واکسن و افزودنی‌هایی مانند NOP3 جهت کاهش متان حاصل از تخمیر روده¬ای دام‌ها و حمایت از صنعتی‌سازی تدریجی دامداری‌ها،
 افزایش عملکرد بدون افزایش سطح زیرکشت در شالیزارها، رهاسازی بقایای برنج به‌جای سوزاندن آن و کاهش سطح آب شالیزارها،
 اختصاص درصدی از تولید ناخالص داخلی به برنامه‌های کاهش انتشار، به‌ویژه در بخش کشاورزی.
برای مطالعه متن کامل گزارش بر روی لینک زیر کلیک کنید.

در ماه می سال 2025 قیمت ذرت به دلیل افزایش دسترسی به محصول ناشی از برداشت آن در نیمکره جنوبی و ثبت رکورد جدید تولید در ایالات متحده آمریکا به شدت کاهش یافته است. همچنین قیمت گندم نیز به دلیل بهبود شرایط کشت در برخی از کشورهای عمده صادرکننده و تأثیر تغییر سیاست‌های تجاری در آرژانتین و روسیه کاهش یافته است. در مقابل؛ قیمت جهانی برنج به دلیل وجود تقاضای پایدار برای واریته‌های معطر و کاهش ارزش پول ملی برخی از کشورهای صادرکننده در مقابل دلار آمریکا افزایش یافته است. همچنین در ماه می شاخص قیمت روغن نباتی، دانه‌های روغنی و کنجاله نزولی بوده است.

امنیت غذایی در ایران با چالش‌های چندوجهی و پیچیده‌ای مانند بحران کمی و کیفی منابع آب، تغییرات اقلیمی، افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی، هزینه بالای تولید، حاشیه سود کم و ... مواجه می‌باشد. برای عبور از این بحران‌ها و دستیابی به تولید پایدار، نوآوری در کشاورزی می‌تواند راه‌حل‌هایی را ارائه دهد؛ هرچندکه تحقق این امر با موانعی همچون برداشت محدود از مفهوم نوآوری، مدل‌های ناکارآمد توسعه نوآوری، ساختارهای اجرایی و نهادی متمرکز، محدودیت‌های فن‌آوری‌های پیشرفته، تقابل ارزش‌های کشاورزی سنتی و نوآورانه و نقش تصدی‌گرایانه دولت رو‌به‌رو است.
غلبه بر این موانع، نیازمند آن است که نوآوری در کشاورزی به‌صورت یک فرآیند سیستمی، مشارکتی و چند‌بعدی در نظر گرفته شود که علاوه بر ابعاد تکنولوژیک، به مؤلفه‌های حکمرانی، مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیز توجه کند. سیاست‌ها باید بر مدل‌های بومی‌سازی‌شده و هم‌افزای کشاورزی سنتی و نوآورانه تمرکز کنند تا با حفظ شیوه‌های پایدار بومی، ابزارهای نوآورانه به‌طور تدریجی وارد چرخه تولید شوند. هم‌چنین، فرآیندهای تصمیم‌گیری باید به‌صورت مشارکتی و با حضور فعال تمامی ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان (از جمله اندیشه‌ورزان، مدیران، کارشناسان و کشاورزان) طراحی و پیاده‌سازی شوند. نقش دولت تغییر یافته و به‌عنوان تسهیل‌گر و ناظر عمل کند و با ایجاد زیرساخت‌های حمایتی و تقویت رقابت‌پذیری در بخش کشاورزی مسیر نوآوری را هموار سازد. در کنار این موارد، تسهیل دسترسی به فن‌آوری‌های نوین و ارتقای سواد تکنولوژیک در سطوح مختلف برای افزایش پذیرش نوآوری‌ها ضروری است. چنین رویکردی می‌تواند به‌طور هم‌زمان امنیت غذایی و پایداری کشاورزی در ایران را تضمین کند.

در ماه آوریل سال 2025، قیمت تمامی غلات مهم اندکی افزایش یافته است. در بازار گندم و ذرت، کاهش عرضه محصول قابل تجارت در برخی از کشورهای عمده صادرکننده، نوسانات نرخ ارز و بروز تحولات در سیاست‌های تجاری منجر به اصلاح قیمت جهانی این دو محصول شده است. قیمت جهانی برنج نیز به واسطه افزایش تقاضا برای واریته‌های معطر و پایان یافتن روند فصلی کاهش قیمت در کشور ویتنام اندکی افزایش یافته است. در این ماه شاخص قیمت دانه‌های روغنی به واسطه افزایش قیمت دانه سویا و کلزا افزایش یافته در حالی که قیمت کنجاله دانه‌های روغنی و روغن نباتی شاهد ثبت روند کاهشی بوده است.

در ماه مارس سال 2025، قیمت جهانی گندم، ذرت و برنج سقوط کرده است. افزایش تنش‌های تجاری منجر به کاهش تمایل برای مبادله محصولات گندم و ذرت شده است. افزایش عرضه ناشی از برداشت فصلی محصول در نیمکره جنوبی، تضعیف تقاضای جهانی برای واردات محصول و کاهش نگرانی‌ها در خصوص تولید محصول در برخی از کشورهای صادرکننده ازجمله دلایل کاهش قیمت این دو محصول بوده است. همچنین قیمت برنج نیز به‌واسطه کاهش تقاضا برای کالاهای وارداتی و افزایش عرضه محصول صادراتی کاهش‌یافته است. در ماه آوریل باوجود کاهش قیمت دانه‌های روغنی قیمت کنجاله این محصولات و روغن نباتی افزایش یافته است.

خلاصه نشست تخصصی "حکمرانی در بخش آب از منظر اقتصاد"
این نشست در تاریخ ششم خرداد ۱۴۰۴ با همت مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب و همکاری کمیسیون کشاورزی اتاق ایران به‌صورت مجازی و حضوری در اتاق ایران برگزار شد.
با حضور: مهندس علیرضا دائمی، مهندس حمیدرضا کشفی، دکتر مرتضی تهامی
دبیر نشست: دکتر کیومرث حیدری

این نشست با هدف بررسی چالش‌ها و راهکارهای حکمرانی کارآمد در بخش آب برگزار شد. سخنرانان با تأکید بر نقش حیاتی آب به‌عنوان کالایی اقتصادی، خواستار بازنگری جدی در سیاست‌ها و ساختارهای حکمرانی فعلی شدند.

مهم‌ترین محورهای نشست:
آب، کالایی متفاوت: با ویژگی‌هایی چون اشتراک‌پذیری، آسیب‌پذیری، وابستگی به اقلیم و تأثیرگذاری بین‌المللی.
چالش‌های اقتصادی: تعرفه‌گذاری اشتباه، یارانه‌های ناکارآمد، نبود سازوکارهای قیمت‌گذاری مبتنی بر بهره‌وری.
مشکلات ساختاری: ضعف در ساختارهای حکمرانی، نبود مشارکت مؤثر بخش خصوصی، دیپلماسی آب ناکارآمد در منابع مشترک.
پیشنهادها: بازطراحی معماری بازار آب، ارتقای نقش جامعه مدنی، گسترش قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی، استفاده از ابزارهای اقتصادی نظیر مالیات، یارانه هدفمند، تعرفه پویا و جریمه.
نقد سیاست‌گذاری‌ها: تأکید بر اینکه نگرش‌های کنونی توان عبور از بحران را ندارند و نیازمند بازنگری عمیق هستند.

جمع‌بندی نشست:
حکمرانی مطلوب آب بدون اصلاح ساختار، مشارکت نهادهای علمی و مدنی، و بهره‌گیری از ابزارهای دقیق اقتصادی ممکن نیست.
همچنین بر لزوم بهره‌گیری از دانش تخصصی و تجربه‌های بین‌المللی در فرآیندهای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری تأکید شد تا کیفیت حکمرانی و پاسخ‌گویی به بحران آب بهبود یابد.

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب با همکاری کمیسیون کشاورزی اتاق ایران برگزار می‌کند:

نشست تخصصی «حکمرانی در بخش آب از منظر علم اقتصاد»

در شرایطی که چالش های منابع آب ، ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی گسترده ای یافته اند ، پرداختن به موضوع حکمرانی آب از منظر علم اقتصاد بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. این نشست ، با هدف تحلیل سیاست های حکمرانی در بخش آب و بررسی ظرفیت های اقتصادی برای مدیریت پایدار این منابع ، میزبان جمعی از متخصصان و صاحبنظران برجسته خواهد بود.

سخنرانان نشست:

دکتر مرتضی تهامی‌پور | عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
مهندس علیرضا دائمی | رئیس هیئت‌مدیره انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران
مهندس سید حمیدرضا کشفی | صاحب‌نظر سرمایه‌گذاری در بخش آب
دکتر کیومرث حیدری | عضو هیئت علمی پژوهشگاه نیرو و دبیر نشست

زمان: سه‌شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۴ | ساعت ۱۴ تا ۱۶

مکان: تهران، اتاق بازرگانی ایران، ساختمان جدید، طبقه اول، سالن شمالی

از تمامی علاقه‌مندان، پژوهشگران و فعالان حوزه آب، کشاورزی و اقتصاد دعوت می‌شود تا با حضور در این نشست بصورت مجازی ، در پیشبرد گفتمان علمی پیرامون حکمرانی آب مشارکت نمایند.

قیمت تضمینی گندم در ایران یکی از ابزارهای مهم سیاست‌گذاری دولت به‌منظور حمایت از این محصول اساسی و تأمین امنیت غذایی کشور است. حسب ادبیات موضوع، این سیاست به‌عنوان مشوق طرف عرضه؛ ابزاری برای تأمین تقاضا و تقویت امنیت غذایی است. به‌نحوی‌که با اعمال قیمت حمایتی جذاب برای یک محصول، کشاورزان از اثرات نامطلوب قیمت بازار (کاهش قیمت) محافظت می‌شوند . در ایران نیز سیاست مذکور، باهدف ایجاد انگیزه برای کشاورزان جهت استمرار کشت گندم، جبران هزینه‌های تولید، و کاهش وابستگی به واردات طراحی‌شده است. هرساله دولت، از طریق شورای قیمت‌گذاری محصولات اساسی کشاورزی، قیمت خرید تضمینی گندم را با در نظر گرفتن هزینه‌های تولید، سود متعارف کشاورز، و شرایط بازار تعیین و اعلام می‌کند. اجرای مؤثر این سیاست می‌تواند به پایداری تولید گندم و ارتقای معیشت کشاورزان کمک شایانی کند، هرچند چالش‌هایی نظیر تأخیر در پرداخت مطالبات، نوسانات هزینه‌های تولید و اختلاف بین قیمت بازار و قیمت تضمینی همچنان پابرجاست.
بررسی و تطبیق روند تغییرات قیمت تضمینی با نرخ تورم قیمت تولیدکننده حاکی از این است نرخ رشد تورم تولید کننده پس از اعلام قیمت تضمینی شاهد افزایش قابل توجهی بوده به طوری که با لحاظ این نرخ رشد قیمت تضمینی به جای 20500 تومان باید بیش از 23200 باشد از این رو پیشنهاد می‌شود دولت با در نظر گرفتن افزایش قابل توجه هزینه‌های تولید به منظور حمایت از کشاورزان نسبت به افزایش  قیمت تضمینی گندم در چند مرحله در سال اقدام نماید .